My friend don't listen to the crowd – ostrzega Bowie

Po dwóch spokojnych, klimatycznych balladach pora na coś kompletnie innego. Będzie to utwór bardziej energetyczny i nowszy chociaż nie najnowszy bo powstały jeszcze pod koniec XX wieku. Mam na myśli piosenkę „Jump They Say” autorstwa Davida Bowiego. Utwór pochodzi z Albumu „Black Tie White Noise” wydanego w kwietniu 1993 roku. Sama piosenka została również wydana jako singiel w marcu 1993 i stała się bardzo popularna i znalazła się na listach przebojów w wielu krajach.

Nie ujmując samemu utworowi muzycznemu, których jest jednym z moich ulubionych, „Jump They Say” Davida Bowiego wybrałem przede wszystkim ze względu na interesujący teledysk –jego przesłanie oraz zawarte w nim nawiązania i symbole.

Przekaz utworu określiłbym jako uniwersalny – dlatego można go zinterpretować na wiele różnych sposobów, a moja interpretacja będzie zaledwie jedną z wielu możliwych.

Warto podkreślić, że wszystkie elementy w teledysku takie jak fabuła, efekty wizualne, muzyka i tekst piosenki są ze sobą ściśle powiązane. Obraz jest doskonale zsynchronizowany z muzyką np. kroki są zgodne z rytmem utworu a winda zamyka się razem z dźwiękiem instrumentu, natomiast fabuła jest zgodna z tekstem piosenki. W ten sposób tworzą jedną, ciekawą całość. 

Przesłanie

Głównym przesłaniem teledysku jest ostrzeżenie, przed tym jak władza, system albo korporacja może zniszczyć szarego człowieka. Człowiek jest dla systemu pionkiem, zabawką, traktowany nie jako jednostka, ale element większej masy. System nie liczy się z nim, wykorzystuje go do własnych potrzeb, celów i gier. Jedna z takich gier systemu została przedstawiona w teledysku – mężczyzna pod presją systemu  skacze z wieżowca. Tego skoku nie trzeba rozumieć dosłownie – chodzi o to że system może doprowadzić człowieka do unifikacji lub samozniszczenia. Jest to rodzaj show – stąd energetyczna muzyka , podobna do tej z programów telewizyjnych (newsów, bloków informacyjnych).

Bohaterowie show i nawiązania

We wspomnianym show możemy wyróżnić 3 głównych bohaterów:

Everyman

Główny bohater teledysku, mężczyzna zmanipulowany przez system skaczący z dachu. Ofiara show. Jest to jedna z ról w jaką wciela się David Bowie sugerując jednocześnie, że tym zmanipulowanym może być każdy z nas, dlatego określam tę postać jako Everyman. Można go lepiej określić poprzez tekst piosenki.

A nation in his eyes – Naród w jego oczach

A więc przedstawiciel narodu – szarej masy kontrolowanej przez system, jeden z wielu, każdy. Jest to wyraźne nawiązanie do tekstów antyutopijnych np. do "Roku 1984". Tutaj podobnie jak w książce - wszyscy muszą być do siebie podobni, nikt się nie wyróżnia tylko, że rolę jednolitych mundurów pełnią garnitury.

Man on cathedral spire – Mężczyzna/człowiek na iglicy katedralnej

W teledysku Iglica teatralna przedstawiona jako budynek z anteną – budynek mediów np. telewizji, radiofonii, telekomunikacji. Nie bez powodu. Obecnie media mogą pełnić rolę podobną do katedry. Są też dla systemu ważnym narzędziem manipulacji.

Everyman mógł pełnić w systemie jakąś pozycje, o czym świadczą retrospekcje przedstawione w teledysku, jednak został jej pozbawiony, być może nie spełniał oczekiwań systemu.

Człowiek ten zostaje porwany i poddany praniu mózgu – ukształtowany na nowo przez władzę.

They say, he was born again – Mówią, że narodził się ponownie

W ten sposób staje się wzorcowym produktem systemu / korporacji:

He has no brain – nie ma mózgu, nie myśli
He has no fear – nie odczuwa strachu
He has no eyes – nie ma oczu, nie widzi tego co się dzieje
He has no mouth – nie ma ust, nie ma głosu, nie sprzeciwia się

System

Określany w tekście piosenki jako „Oni”. Jest to bez wątpienia nawiązanie do gabinetu partyjnego w państwie totalitarnym ale nie tylko. Może też oznaczać szerzej Władzę – ludzi, którzy decydują o losach innych,  również obecnie. Niekoniecznie odnosi się tylko do rządów ale również korporacji handlowych, które w podobny sposób kontrolują konsumentów.

W fabule teledysku jest organizatorem show – a więc kształtuje rzeczywistość. Wszystko co się dzieje jest zaplanowane przez system i rejestrowane. Ważnym sposobem działania systemu jest indoktrynacja, obserwowanie, szpiegowanie. Właśnie tutaj głównym narzędziem systemu są media, które odpowiadają za rozpowszechnianie propagandy, kontrole informacji oraz manipulacja.

Tak jak wspomniałem na początku – system traktuje ludzi przedmiotowo, jako pionki albo masę – w pełni ich kontroluje, kształtuje ich sposób myślenia, narzuca system wartości, sposób życia.

Sam motyw indoktrynacji, ciągłej obserwacji wielokrotnie powtarza się w teledysku – wydaje się być obsesją autora. Możemy zaobserwować liczne kamery, lunety, szkła powiększające – wszystko co się dzieje jest nagrywane, rejestrowane. 

Narrator

Ostatni główny bohater show. Jest również grany przez Bowiego jednak nie należy go mylić z Everymanem. Sceny z nim można łatwo rozpoznać ponieważ są w niebieskiej kolorystyce. Tutaj Bowie został pokazany w swojej prawdziwej postaci - jako niezależny artysta i przeciwnik systemu. Samodzielnie relacjonuje i komentuje wszystkie wydarzenia oraz próbuje ostrzec mężczyznę szykującego się do skoku z dachu. Jest to moment kulminacyjny teledysku jak i samej piosenki.

My friend don't listen to the crowd – Mój przyjacielu nie słuchaj tłumu

Mężczyzna na dachu rozpina koszule i zdejmuje krawat a więc podejmuje próbę zdjęcia „uniformu” a zarazem uwolnienia się od systemu zgodnie z radą narratora. Jest to również jedyny fragment kiedy narrator odzywa się bezpośrednio do niego. Niestety próba ta okazuje się niewystarczająca – Everyman znajduję się w impasie i zgonie z radą systemu skacze z dachu.

They say, "Jump, got to believe somebody" – Oni mówią „Skacz, musisz komuś uwierzyć"

Zakończenie

Na koniec przy martwym mężczyźnie możemy zaobserwować kilka postaci opłakujących. Według mnie jest to totalna obłuda, hipokryzja – tak naprawdę najpierw upewniają się czy na pewno nie żyje a dopiero potem udają że się o niego troszczą. Kiedy mogli mu pomóc, nie zrobili tego – nie chcieli się wychylać, sprzeciwiać systemowi albo sami są jego częścią. Postacie te są również symboliczne:

Policjant – narzędzie systemu, odpowiada za terror, przymus i kontrolę obywateli.

Pastor – w tym wypadku kościół jest bierny na to co robi system a nawet może stać po stronie władzy i również manipulować.

Kobieta,  białe rękawiczki, broszka – nie przypadkowo podobna do królowej Elżbiety II, symbolizuje władzę, która niby opiekuje się obywatelami, ale w rzeczywistości to ona sama może kierować systemem.